فلسفه طبل زدن در ایام محرم

هیچ روایتی درباره طبل زدن در ایام محرم وجود ندارد.
یکی از مهم ترین مراحل عزاداری امام حسین(ع) ، دورة قدرت یافتن سلسلة آل بویه در قرن چهارم هجری می باشد؛ که اوج گسترش تشیع است.
در این قرن حکومت های شیعی چون: زیدیان یمن، حمدانیان در شمال عراق، فاطمیان در مصر و آل بویه در عراق به روی کار آمدند.
عزاداری امام حسین(ع) برای نخستین بار در این قرن، در قلمروی حکومت آل بویه و تحت حمایت آنان به صورت علنی و عمومی در کوچه و بازار برگزار شد.
با توجه به نظامی بودن آل بویه آنان برای خبر کردن مردم و جمع کردن آنان از طبل که وسیله شایع میان لشکرها برای جمع نمودن سربازان بود، استفاده کردند.
مورخان اسلامی به خصوص مورخانی که وقایع را به ترتیب سنواتی نوشته اند، از جمله: ابن جوزی،[1] ابن کثیر،[2] ابن اثیر،[3] یافعی[4] و ذهبی[5] در ضمن وقایع سال 352 ق و سال های بعد از آن، چگونگی عزاداری شیعه را در روز عاشورا نوشته اند.
دسته های سینه زنی شکل جدید عزاداری بود که در عصر آل بویه به مراسم سوگواری امام حسین(ع) افزوده شد.
معز الدوله در سال 352 ق دستور داد، روز عاشورا تعطیل شود.
آن روز شیعیان به صورت دسته جمعی با حالت غم و اندوه به سر و روی خویش کاه و خاکستر می پاشیدند و به سر و سینه می زدند و اشعاری در عزای امام حسین می خواندند و خیابانهای شهرها را می گشتند. همچنین در این روز مردم از تهیة غذا برای خویش خودداری می کردند. از این رو نیکوکاران، احسان و اطعام می دادند. تنها آلتی که از آن در این نوع دسته ها نام برده شده طبل است.

[1] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الامم، ج14، ص150.
[2] ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج11، ص276.
[3] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج5، ص331.
[4] یافعی، مرآةالجنان، ج2، ص347.
[5] ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج27 (حوادث و وفیات 380-351)، ص11.

سید حامد واحدی     11 آبان 1393